بناهای تاریخی تصویرگر هویت، فرهنگ و تمدن اقوام

به گزارش مجله آزمون اول، بناهای تاریخی را باید معرف و تصویرگر هویت، فرهنگ و تمدن اقوام و سرزمین دانست، به ویژه در میهن ما که صاحب تمدنی غنی و کهن است این بناها دریچه ای برای معرفی فرهنگ، هنر، معماری، علم، اقتصاد، سیاست و مذهب ایران قدیم به شمار می روند.

به گزارش خبرنگاران به نقل از ایرنا، امروز 18 آوریل برابر با 29 فروردین از سوی سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد به عنوان روز جهانی بناها و محوطه های تاریخی نام گذاری شده است.

بناهای تاریخی یادآور زندگی گذشتگان بوده و با نگاه به آنها به دوره های مختلف تاریخی سفر کرده و با زوایای مختلف زندگی انسان ها در گذشته آشنا می شویم.

ارزش بالای این بناها که امروز علاوه بر کارکردهای فرهنگی با جذب گردشگران دارای کارکرد اقتصادی نیز هستند، بیانگر ضرورت حفاظت از آنها و تحویل شان به نسل های بعدی است.

قزوین دارای 235 بنای تاریخی ثبت شده در فهرست آثار ملی است که نیمی از آنها مربوط به قاجاری هستند.

13 درصد بناهای تاریخی قزوین نیز مربوط به دوره صفوی و یادگار دوران پایتختی این شهر هستند، 22 درصد بناهای تاریخی این استان نیز به دوره های ایلخانی، تیموری و ساسانی بازمی گردند و همچنین 10 درصد بناهای تاریخی این استان نیز به دوره سلجوقی اختصاص داشته و حدود پنج درصد آنها نیز مربوط به دوره پهلوی اول بوده و یک مورد نیز به دوره اشکانی اختصاص دارد.

علاوه بر بناهای تاریخی تاکنون 2100 محوطه پیش از تاریخ در استان قزوین مورد شناسایی قرار گرفته که نیمی از آنها در فهرست آثار ملی قرار گرفته است و این مهم بیانگر سابقه تمدنی بالا در دشت قزوین است.

براساس اعتقاد باستان شناسان دشت قزوین دارای تمدنی 9 هزار ساله بوده و وجود محوطه های پیش از تاریخ در این منطقه نشان می دهد این محل از مهم ترین کانون های شکل گیری تمدن در فلات ایران بوده است.

علاوه بر آثار تمدنی چندین هزار ساله در این محوطه ها، در آنها همچنین بناها و نشانه های مربوط به دوره های اشکانی، ساسانی و دوره اسلامی نیز کشف شده و بدست آمده است،

براساس آخرین آمار 1384 اثر تاریخی، طبیعی و ناملموس ثبت شده از استان قزوین در فهرست آثار ملی قرار دارند که از میان در بخش آثار و بناها 234 مورد شامل بناهای تاریخی و یک هزار و 33 مورد نیز به تپه ها و محوطه تاریخی و همچنین چهار مورد به بافت های تاریخی اختصاص دارند.

وجود این بناها در حالیست که قزوین کمتر از یک درصد از مساحت کشور را دربرگرفته و این نشات از پیشینه تاریخی غنی و درخشان این سرزمین دارد.

با این وجود همواره چالش ها و تهدیدهایی بافت ها و بناهای تاریخی را تهدید می کنند که سازمان میراث فرهنگی و ادارات کل این مجموعه در استان ها طی سال با تدابیر و برنامه ریزی های مختلف در جهت صیانت، حفاظت، ترمیم و نگهداری بافت ها و بناها و محوطه ها اقدام می کنند.

مرمت 68 بنای تاریخی قزوین در سال گذشته

معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری قزوین در همین ارتباط به خبرنگار ایرنا گفت: سال گذشته 68 مورد عملیات مرمتی توسط این دستگاه در سطح بناهای تاریخی استان مورد اجرا گذاشته شد.

امیر ارجمند گفت: برای اجرای این تعداد عملیات مرمتی 30 میلیارد ریال اعتبار از منابع داخلی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگر هزینه شد.

وی از مسجد مدرسه حیدریه، مسجد مدرسه سردار، مسجد النبی(ص)، مسجد جامع، امامزاده حسین ع و زبیده خاتون س،کاخ موزه چهلستون، کاروانسری هجیب، راسته نجارها، تیمچه سرباز و سرای قیصریه بازار سنتی قزوین، موزه مردم شناسی تاکستان به عنوان ابنیه های تاریخی شاخص مرمت شده استان در سال گذشته یاد کرد.

ارجمند در ادامه به فعالیت های کاوشی میراث فرهنگی در قزوین نیز اشاره کرد و گفت: امسال در 2 مقطع در فصل بهار و تابستان فعالیت های کاوشی باستان شناسی در سگزآباد بوئین زهرا، خله کوه تاکستان، غار قلعه کرد و دولتخانه صفوی انجام خواهد شد، ضمن آنکه کاوش های مستمر باستان شناسی در منطقه تاریخی الموت نیز به روال خود ادامه می یابد.

معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری قزوین همچنین از عقد قرارداد این دستگاه برای شناسایی ابنیه های با ارزش تاریخی و مرمت آنها در شهر قزوین در حوزه بدنه سازی و مرمت، بازخوانی و ارایه ضوابط ساخت و ساز در بافت تاریخی و محدوده باغستان سنتی با یک شرکت مشاور خبر داد.

احیا و ساماندهی دولتخانه صفوی در دستور کار میراث فرهنگی

ارجمند در ادامه از احیا و ساماندهی دولتخانه صفوی به عنوان یکی از اولویت های اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری قزوین یاد کرد و گفت: دولتخانه را باید از مهم ترین مجموعه بناهای تاریخی قزوین دانست که احیای آن می تواند ضمن ارزش های میراثی، کمک قابل توجهی را نیز به رونق گردشگری قزوین داشته باشد.

وی گفت: آزادسازی حریم دولتخانه صفوی و احیای آن براساس یک نقشه مطالعاتی در قالب فازهای مختلف در دستور کار اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری قزوین قرار گرفته است.

این مسئول همچنین با اشاره به شانس قزوین برای حضور در فهرست آثار تاریخی یونسکو، گفت: تلاش ها برای ثبت جهانی منظر تاریخی، فرهنگی و طبیعی الموت در یونسکو و ثبت جهانی آن نیز ادامه دارد.

رضا شجاعی کارشناس فنی اداره کل میراث قرهنگی، صنایع دستی و گردشگری قزوین نیز در گفت و گو با ایرنا گفت: قزوین به لحاظ برخورداری از آثار و ابنیه های تاریخی ثبت شده در فهرست آثار ملی همواره جزو استان های برتر بوده و در مقاطعی نیز به عنوان استان نخست کشور شناخته شده که این موضوع با توجه به مساحت کم قزوین (کم تر از یک درصد خاک کشور)، گواهی بر پیشینه غنی فرهنگی و تاریخی این سرزمین است.

وی با اشاره به پیشینه و قدمت بالای شهر قزوین به عنوان یکی از شهرهای بنا شده در دوره ساسانی، گفت: شهر قزوین دارای یک بافت تاریخی به محدوده 540 هکتار است که عمده بناهای تاریخی شاخص استان در دل آن قرار گرفته است و باید آنرا گنیجه ای ارزشمند از میراث فرهنگی یاد کرد.

وی با اشاره به تلاش های میراث فرهنگی برای حفاظت و صیانت از بافت تاریخی شهر قزوین، گفت: به همین دلیل ضوابط ساخت و ساز در محدوده بافت تاریخی تعیین و صدور پروانه از مراجع ذیصلاح پس از استعلامات مورد نیاز از اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری انجام می شود.

وی با اشاره تنوع آثار و بناهای تاریخی قزوین شامل سراها و کاروانسراها، قلعه ها، کاخ ها و عمارت ها، امامزاده ها و مقبره ها، مساجد و مدارس، گرمابه ها، آب انبارها در ادامه به برخی بناهای شاخص و مهم تاریخی قزوین اشاره کرد و گفت: در بخش مساجد باید از مسجد جامع عتیق، مسجد سنجیده و مسجد النبی (ص) یاد کرد که جزو زیباترین و قدیمی ترین مسجدهای کشور به شمار می روند.

وی گفت: در بخش بناهای زیارتگاهی نیز امامزاده حسین ع و چهارانبیاء و در بخش آرامگاهی و مقبره ها نیز باید از برج های دوگانه خرقان و آرامگاه حمدالله مستوفی به عنوان ابنیه شاخص تاریخی قزوین نام برد.

این مسئول ادامه داد: مجموعه بازار سنتی قزوین شامل سرای وزیر، قیصریه و ...، کاروانسرای سعدالسلطنه به همراه دولتخانه صفوی که سردرب عالی قاپو و کاخ چهلستون در آن قرار دارند به علاوه خانه امینی ها، آب انبارهای سردار کوچک و بزرگ، مسجد مدرسه حیدریه و سردار به عنوان دیگر بناهای تاریخی شهر قزوین به شمار می روند.

قزوین صاحب 70 خانه تاریخی

وی همچنین قزوین را صاحب خانه های ارزشمندی تاریخی زیادی دانست و گفت: تاکنون 70 خانه تاریخی مربوط به دوره های صفویه، قاجاریه و پهلوی اول در شهر قزوین شناسایی شده و کار مربوط به مستندسازی این خانه ها توسط اداره کل میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری استان قزوین انجام شده و حفاظت از آنها مورد توجه قرار گرفته است.

وی با اشاره به تلاش میراث فرهنگی برای مشارکت بخش خصوصی در حفظ آثار و بناهای تاریخی،گفت: در همین رابطه از سرمایه گذاری این بخش در حوزه خانه های تاریخی با کاربری های اقامتی و پذیرایی استقبال می شود.

این کارشناس حوزه میراث فرهنگی در ادامه از کمبود اعتبار به عنوان یکی از چالش ها و دغدغه های دستگاه این حوزه برای نگهداری و مرمت بناهای تاریخی یاد کرد و گفت: حفظ و مرمت بناهای تاریخی استان با توجه به گستردگی و پراکندگی آنها نیازمند اعتبارات کلانی است که هرساله با توجه به محدودیت های اعتباری دولت می توان بخش کوچکی از نیازها در این حوزه را تامین و مرتفع کرد.

شجاعی گفت: این محدودیت ها ضرورت مشارکت مردم در حوزه مرمت و احیای بناهای تاریخی و استفاده از ظرفیت آنها برای رونق گردشگری از طریق سرمایه گذاری بخش خصوصی را به ما گوشزد می کند.