جاسوس های فراموشکار

به گزارش مجله آزمون اول، هر مستند تاریخی خصوصا در خصوص کودتای 28 مرداد در ظاهر ممکن است یادآور یک مستند معمولی و تکراری با فرمی کلاسیک از یک خبرنگار کنجکاو با تصاویر آرشیوی و چند مصاحبه تولیدی باشد که با دریافت بودجه ای سر و ته ماجرا را ختم کرده باشند.

جاسوس های فراموشکار

از پدر خوانده تا کودتای 53: ما در حال بررسی یک فیلم مستند و پیروز جهانی هستیم؛ فیلمی که جایزه محبوب ترین مستند جشنواره بین المللی فیلم ونکوور از نگاه مخاطبان را به خود اختصاص داد و ضمن نامزد شدن به عنوان بهترین مستند در جشنواره فیلم مستقل انگلیس توانست نمرات بالایی را در نقد های تخصصی به خود اختصاص دهد البته این پیروزیت ها در حوزه فرم و محتوا بی جا نیست.

درباره فیلمی حرف می زنیم که ساخت آن بیش از هفت سال طول کشیده است؛ فیلمی که محصول مصاحبه با بیش از 40 شاهد و عامل کودتا، فیلمبرداری در 9 کشور جهان و کشف ساعت ها نوار صوتی، فیلم و مدارک نایاب است.

فیلمی که تدوینگر آن، والتر مرچ برنده سه جایزه اسکار تدوین و طراحی صداست. تنها کافی است بدانید او تدوینگر پدرخوانده، اینک آخرالزمان، مکالمه، جولیا و بیمار انگلیسی است. حتی آهنگساز این مستند نیز جزو بهترین هاست. خاویر ناوارت آهنگساز کودتای 53 نامزد جایزه اسکار برای موسیقی فیلم هزارتوی پن بوده است.

برنی سندرز و مصدق

امیرانی در فرآیند ساخت مستند، توانسته است ضمن حفظ فرم جذاب، اطلاعات جدیدی را به تاریخ معاصر بیفزاید! هرچند مخاطب اصلی این فیلم شهروندان کشورهای غربی خصوصا آمریکا و انگلستان هستند اما بی شک این فیلم برای مخاطب ایرانی نیز سرشار از اطلاعات ارزشمند تاریخی و بلکه سیاسی است.

کودتای 53 قضاوت خود را در ابتدا و پایانی فیلم یادآور می شود. در ابتدا برنی سندرز نامزد ریاست جمهوری و سناتور آمریکایی در مناظره با هیلاری کلینتون به نقش مخرب ایالات متحده در سیاست خارجی اشاره می کند و با ذکر مثال، ساقط کردن مصدق به واسطه دخالت آمریکا را در نهایت عامل وقوع انقلاب و اشغال سفارت آمریکا در تهران ارزیابی می کند.

اثبات همین فرضیه در پایانی فیلم به عنوان نتیجه گیری نیز به زبان آرشیو تکرار می شود به نوعی که مخاطب بدبینی و بلکه خشم مردم ایران به غرب را طبیعی و بلکه منصفانه ارزیابی می کند. بدیهی است اثبات فرضیه دخالت آمریکا و انگلیس در کودتا نیاز به ارکان تحلیلی دارد که فیلم به خوبی از پس آن برآمده است.

همه چیز از خانه نوه مصدق آغاز شد

بعد از تکرار اطلاعات مهم اما تثبیت شده تاریخی نظیر استفاده از آرشیوهای کمتر دیده شده، وی در زیر زمین خانه هدایت الله متین دفتری نوه مصدق با حجم انبوهی از فیش های تحقیقاتی سریال مستند کانال 4 انگلستان با نام پایان امپراتوری روبرو می شود که در سال 1985 به نمایش گذاشته شده است.

وی با بررسی متن این گفت وگوها با مصاحبه ای روبرو می شود که حتی نسخه مکتوبش هم سانسور شده است و با تلاش بیشتر نسخه اصلی آن را نیز می یابد.

کشف یک چهره جدید به نام نورمن داربی شایر رئیس ایستگاه MI6 در تهران به حدی جذاب است که مخاطب را میخکوب خود می کند خاصه در زمانی که وی به این سؤال که آیا در قتل محمد افشار طوس، رئیس شهربانی مصدق نقش داشته است یا نه بدون تردید پاسخ می گوید.

جاسوس های فراموشکار

امیرانی در این مرحله متوقف نمی شود و به دنبال نسخه ویدئویی این گفت وگو می رود و در راستا کشف اقدامات این جاسوس سراغ شخصیت های دیگر و عوامل فیلم می رود.

عواملی که با دستپاچگی خود را به فراموشکاری می زنند اما در میان شان هستند چهره هایی که ضبط این مصاحبه مهم را به خاطر دارند. تایید اقدامات وی در مصاحبه با رجال سیاسی و امنیتی آمریکایی و انگلیسی مهر تائیدی بر ادعاهای داربی شایر است.

مصاحبه ای که به دلیل طرح مسائل سری هرگز منتشر نشد و جالب تر آن که پرونده این شخصیت همچنان کاملا سری طبقه بندی شده است.

بی شک رونمایی از این سند ارزشمند برگی جدید به تجربیات تاریخی بشر افزود. داربی شایر در بخشی از این گفت وگو تاکید می کند: انگلیس نیروی محرک اصلی کودتای 1332 بوداما بدون حمایت واشنگتن حاضر به ورود به این عملیات نبود. این حمایت با انتخاب دوایت آیزنهاور به ریاست جمهوری ایالات متحده در 30 دی 1331 ممکن شد. مرحله بعد به گفته داربی شایر ترغیب شاه وقت بود که از طریق خواهر شاه، اشرف آغاز شد.

وقتی چشم های اشرف پهلوی برق زد

به گفته داربی شایر، محمدرضا پهلوی درباره کودتا تردید داشت، اشرف پهلوی را از پاریس به تهران پرواز دادیم تا محمدرضا پهلوی را قانع به موافقت با کودتا کند. او گفت: ما این مساله را به صراحت مشخص کردیم که همه هزینه ها را ما می پردازیم و من وقتی اسکناس ها را به او نشان دادم، چشمان اشرف پهلوی برق زد.

او در این رابطه اذعان می کند که خود او بیش از 700 هزار پوند از طرف MI6 خرج این کودتا کرده بود. کارگردان تکلیفش با این مستند روشن است از همین رو سراغ اختلافات درونی بین رهبران کودتا نمی رود و روی دخالت دولت انگلیس و آمریکا متمرکز است.

محمد رحمانی - روزنامه خبرنگاران

منبع: جام جم آنلاین
انتشار: 6 فروردین 1400 بروزرسانی: 6 فروردین 1400 گردآورنده: quiz1.ir شناسه مطلب: 22453

به "جاسوس های فراموشکار" امتیاز دهید

امتیاز دهید:

دیدگاه های مرتبط با "جاسوس های فراموشکار"

* نظرتان را در مورد این مقاله با ما درمیان بگذارید