رنگین کمانی از تاروپودها در بافندگی عشایر کرمان - مجله آزمون اول

میراث آریا: بعد از یک دهه تحقیق بر دستبافته شهری، عشایری و روستایی باید گفت؛ والاترین هنر استان کرمان، هنر بافندگی است و این استان خالق زیباترین دستبافته ها است. این هنر شایستگی ارائه هویت و هنر ایرانی را دارد و ضروری است که استان کرمان در آینده ای نزدیک به عنوان شهر جهانی دستبافته شهری، عشایری و روستایی نیز شناخته گردد.

دستبافته استان کرمان بر سه نوع شهری، روستایی و عشایری بافت تقسیم می گردد. دستبافته عشایری و روستایی اغلب در بین ایلات و عشایر سیرجان، بافت، ارزوییه، رابر، بردسیر، شهربابک، جیرفت، عنبرآباد، کهنوج، فاریاب، منوجان، قلعه گنج و رودبار جنوب و دستبافته شهری بیشتر در مناطق شهری نشین راور، ماهان، کوهبنان، بردسیر، رفسنجان، جوپار، گلباف و خود شهر کرمان و مناطق تحت پوشش آن بافته می گردد.

خرجین بافی

خرجین، متداول ترین، متنوع ترین و پرکاربردترین دستبافته محفظه ای یا کیسه ای ایلات و روستاییان استان کرمان به حساب می آید، به دلیل این که در گذشته چمدان وجود نداشت، خرجین در بین ایلات و عشایر مناطق سیرجان، بافت، ارزوییه، بردسیر، شهربابک، جیرفت، عنبرآباد، کهنوج، فاریاب، منوجان،قلعه گنج و رودبار جنوب متداول بوده است.

سفره بافی

سفره عشایری و روستایی، مهم ترین و متنوع ترین دستبافته مورد احتیاج ایلات و روستاییان منطقه کرمان بوده که بین اغلب ایلات و طوایف بافته شده و از اهمیت و تقدس خاصی نیز برخوردار است.

سفره اغلب به صورت گلیمینه یا تخت باف یا گلیم بافی و به صورت ترکیبی یا تکنیک های شیریکی پیچ یا پیچ باف (بیشتر به دست افشارها، بچاقچی ها و رایینی ها)، پود نما یا ساده باف، تک قلاب و جفت قلاب، پود معلق و پود اضافه و چاک دار بافته می شده است. این دستبافته ها در گذشته تمام پشم بوده است ولی به مرور در چله آنها، برای افزایش استحکام پنبه به کار رفته است.

سفره در کرمان به لحاظ کارکرد به چهار نوع سفره آردی، سفره نان، سفره دست ورخون و سفره پیش انداز تقسیم می گردد که هریک ویژگی و تنوع نقش و طرح مختلفی نسبت به دیگری دارد.

سفره آردی و سفره نان

در گذشته بین هر خانواده عشایری و تا حدودی روستایی منطقه کرمان، اغلب دو نوع سفره دیده می شد و نسبت به دیگر سفره ها از اهمیت خاصی برخوردار بود، یکی برای پخت نان به نام سفره آردی (ایلات و عشایر و روستاییان منطقه کرمان به آن سفره آرتی، به لهجه محلی و کرمانی، نیز می گفتند، در زمان تهیه خمیر، لگن خمیری را روی آن می گذاشتند تا آرد و خمیر بیرون نریزد) و دیگری برای نگهداری نان به نام سفره نانی یا نونی.

هر سفره در اندازه های مختلف در حدود 100*100، 120*120 و 180*180 سانتی متر و به صورت گلیم باف، در رنگ های اغلب زمینه لاکی، قرمز، قهوه ای و سبز، بافته می شده است. از مهم ترین ویژگی های شاخص در سفره های آردی و نانی به تنوع طرح و نقش حاکم بر آنها باید اشاره نمود. که از ساده ترین تا شلوغ ترین نقوش و ترکیب را به خود اختصاص داده و به چند گروه مجزا تقسیم شده اند.

سیاه چادربافی

سیاه چادر، سقف چادر عشایر است که به دست زنان عشایر از موی بُز سیاه بافته می گردد. عشایر در ییلاق و قشلاق مکان های معینی برای اقامت دارند که معمولا در زیر این سیاه چادرها زندگی می نمایند. روش فراوری این دستبافته به روش ساده بافت است. این دستبافته خاصیت بسیار مطلوبی برای حفظ آب در مواقع بارندگی و سرما دارد و معمولا آب باران از جداره آن عبور نمی کند. از طرفی موی بُز همیشه در دسترس زنان عشایر است.