آرامگاه بی بی عایشه در هاشم آباد هرمزگان - مجله آزمون اول

فصل نخست آنالیز این شهرستان به سرپرستی مرجان روایی در اسفند ماه 1384 تا فروردین 1385 انجام گرفت در این فصل محدوده بخش مرکزی مورد آنالیز نهاده شد که در طی آن بالغ بر صد اثر شناسایی شد. هشت عدد از آثار شناسایی شده را بناهای آرامگاهی تشکیل می دهد، از این میان به جز پنج مورد که از دوران گذشته به جای مانده اند، بسیاری از آنها در طی سالهای اخیر از طریق اهالی کاملا ویران شده اند و به جای آنها بناهای جدیدی ایجاد شده اند.

بیشتر بناهای آرامگاهی به دلیل تقدس مکان آنها، غالبا هسته اولیه شکل گیری قبرستان های اسلامی بوده اند. تعداد زیادی از بناهای آرامگاهی این شهرستان مربوط به زنان هستند، از قبیل آرامگاه­های بی بی عایشه یک و دو، بی بی گیس، بی بی دختران و ... بیشتر بناهای آرامگاهی منطقه به صورت چهارتاقی گنبددار ساخته شده اند.

به گفته نویسنده کتاب از تارم تا طارم، زیارتگاهها اغلب مربوط به اولاد و تبار شاه سیف الدین قتال هستند که از محلی به نام خلول لار به تارم کوچ نموده و بعضی از آنها در این منطقه مدفون هستند. (باوقار، 39، 1387) به نقل از همان کتاب حاکم لار دستور می دهد هر کجا که نوادگان حضرت قتال مدفون هستند، بر مزارشان گنبد و بارگاهی ساخته گردد. وی در ادامه از آرامگاه بی بی عایشه در هاشم آباد به عنوان یکی از آنها نام می برد که این شخص دختر شاه قتال بوده است. (باوقار زعیمی، 1387، ص40) با توجه به اینکه نزدیک روستای هاشم آباد دو بنای آرامگاهی دیده می گردد، ایشان معین نکردند منظور کدامیک از آنهاست.

بعضی از اهالی روستا می گویند نام فعلی روستای هاشم آباد از نام شخص مدفون شده در این بنا گرفته شده است، که نشانگر صندلی والای او در نظر اهالی است.

موقعیت فعلی اثر

شهرستان حاجی آباد با وسعت 9379 کیلومترمربع در شمال مرکزی استان هرمزگان و در منطقه کوهستانی واقع شده است. ارتفاع متوسط شهرستان از سطح دریا 900 متر است. این شهرستان از شمال به شهرستان های سیرجان و بافت در استان کرمان، از غرب با شهرستان داراب در استان فارس، از شرق به شهرستان جیرفت در استان کرمان و از جنوب به شهرستان بندرعباس محدود می گردد. فاصله بین شرقی ترین تا غربی ترین نقطه شهرستان حدود 190 کیلومتر و فاصله بین شمالی ترین و جنوبی ترین نقطه آن حدود 120 کیلومتر می باشد. دهستان طارم در 29 کیلومتری جنوب غربی شهرستان حاجی آباد واقع است. آرامگاه بی بی عایشه2 در فاصله بین جاده قدیم و جدید داراب ـ حاجی آباد و در شمال روستای هاشم آباد پتکوئیه واقع شده است.

روستای هاشم آباد در فاصله 12/2 کیلومتری شمال غرب آرامگاه بی بی عایشه یک واقع شده است. این اثر به لحاظ تقسیمات سیاسی، هم اکنون در محدوده دهستان تارم از بخش مرکزی شهرستان حاجی آباد واقع شده است. آرامگاه بی بی عایشه یک از چهار جهت اصلی به زمین های کشاورزی و از شمال غرب به روستای هاشم آباد ارتباط دارد.

معینات اثر

بنا بر روی پشته ای ساخته شده که حدود یک متر از سطح زمین های اطراف بالاتر است، بر روی پشته و اطراف بنا بقایای چند قبر اسلامی دیده می گردد. بنا نقشه ای مربع شکل گنبد داری است که با الهام از سبک چهارتاقی های ساسانی ساخته شده است. اضلاع آن دقیقاً در راستای جهات اصلی قرار ندارد.

طول هر ضلع از درون 4/30 و از بیرون بنا 5/5 متر است. ضخامت جرزها در چهار گوشه درون بنا حدود 60 سانتی متر است. بر فراز بنا گنبدی نهاده شده و ارتفاع بنا بدون گنبد 3 متر و با احتساب بخش انتقالی و گنبد حدود30/7 متر است. مصالح ساخت بنا، سنگ های بدون شکل و ملات ساروج است. روکش گچی دیوارهای درونی و بیرونی در بیشتر جاها فرو ریخته و آنچه به جای مانده تبله نموده و در حال فروریختن است. در بخش انتقالی گنبد فیلپوش هایی به کار رفته است که درون آن ها تزئینات کاربندی به چشم می خورد و روکش گچی آن ها نیز فرو ریخته است. درون دیوار شمال شرقی یعنی دیوار مقابل درگاه ورودی بنا تاقچه ای تعبیه شده است. درون بنا و در بخش مرکزی آن یک قبر دیده می گردد. بخش انتقالی گنبد از بیرون شامل دو بخش است که حالت پلکانی ایجاد نموده است، بخش زیرین آن در هر یک از گوشه ها شامل یک بیرون زدگی مثلثی شکل است و بخش زبرین آن نیز شامل یک بخش مدوری است که قطر آن از دایره گنبد عظیم تر است و نسبت به آن حالت پلکانی دارد. فرم وسبک ساخت گنبد تقریبا به سبک گنبدهای رک نزدیک است.

در سده های اخیر، اهالی روستا به منظور حفظ اثر و جلوگیری از ورود حیوانات به درون آن، تاق های چهارسوی بنا را با سنگ و ملاط گل بسته اند. هم اکنون تنها راه دسترسی به درون بنا، درگاهی است که در ضلع شمال شرقی تعبیه شده است. پیرامون بنا نیز چند قبر اسلامی به چشم می خورد. هر چند بنا مربوط به دوران اسلامی متاخر است ولی پیرامون آن سفالینه هایی از دوران ساسانی و شروع اسلام نیز به دست آمد.

نوع و توضیحات مالکیت اثر

مالکیت بنا وقفی است، با توجه به کاربری مذهبی آن اداره اوقاف و امور خیریه شهرستان حاجی آباد متولی و مالک آن است.

نوع بهره برداری اثر

این بنا درگذشته کاربری مذهبی داشته، به عنوان یک بنای آرامگاهی هم اکنون نیز مورد احترام است و اهالی منطقه برای زیارت به این مکان می آیند.

منابع و مآخذ:

1. باوقار زعیمی، یعقوب: از تارم تا طارم فرهنگ و آداب شمال استان هرمزگان، مشهد،1387، انتشارات سنبله
2. روایی، مرجان: گزارش آنالیز شناسایی شهرستان حاجی آباد، 1384- 1385، چاپ نشده
3. فرهنگ جغرافیایی آبادیهای استان هرمزگان، شهرستان حاجی آباد، 1383 ، انتشارات سازمان جغرافیایی وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح
4. فرهنگ جغرافیایی کوههای کشور، جلد سوم: سیستان و بلوچستان، کرمان، یزد، فارس، هرمزگان و بوشهر، 1379، انتشارات سازمان جغرافیایی وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح

گزارش: مرجان روایی، رئیس گروه موزه ها و اموال منقول اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان هرمزگان

abanhome.com: گروه ساختمانی آبان: بازسازی ساختمان و تعمیرات جزئی و کلی و طراحی ویلا و فضای سبز و روف گاردن، طراحی الاچیق، فروش درب های ضد سرقت را از ما بخواهید.