توسعه هوش مصنوعی بر سر پرتگاه بی قانونی - مجله آزمون اول

به خاطرمان هست چند دهه پیش با ظهور اولین ربات ها و به قولی شروع عصر رباتیک تا چه حد نگرانی های متعددی از آینده این فناوری و سلطه ربات ها بر زمین وجود داشت؛ حتی فیلم های علمی-تخیلی متعددی در این رابطه ساخته شد.

قطعا توسعه بی محابا و بدون چشم انداز معین در خصوص هر فناوری نوظهوری می تواند خطرات و تهدیدهای مختلفی را به جوامع تحمیل کند اما در نقطه مقابل، افزایش دانش و آگاهی جوامع در خصوص فناوری های نوظهور می تواند با تسهیل توسعه مؤثر فناوری به ارتقای سطح زندگی بشر بینجامد.

این روزها با پیشرفت های چشمگیر حوزه فناوری اطلاعات و تجمیع عظیم داده ها در حوزه های مختلف و استفاده حیرت انگیز فناوری هایی مانند هوش مصنوعی (AI)، اینترنت اشیا (IoT) و جعل عمیق (Deepfake) در عین جذابیت، نگرانی هایی را با خود به همراه آورده است.

نگرانی هایی از جنس توسعه مهارناپذیر هوش مصنوعی در جنبه های مختلف زندگی و غیرقابل استناد شدن هر سند و مدرکی با جعل های خارق العاده فناوری جعل عمیق، اهمیت مدیریت و معین مقررات و چارچوب های توسعه این فناوری ها را دو چندان نموده است.

بر همین اساس در گفت وگو با دکتر مهدی محمدی، دبیر ستاد توسعه فناوری های حوزه اقتصاد دیجیتال و هوشمندسازی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و سید محمد محمدزاده ضیابری، فناور حوزه هوش مصنوعی و مدیرعامل شرکت دانش بنیان شرکت پردازش هوشمند ترگمان، لزوم مدیریت توسعه و تنظیم مقررات این فناوری ها و اقدامات کنونی صورت گرفته در کشور را آنالیز نموده ایم.

ضرورتی که با وجود فراگیرشدن بهره گیری از فناوری هوش مصنوعی در در جنبه های گوناگون زندگی روزمره هنوز تحقق نیافته است.

هوش مصنوعی، اینترنت اشیا، زنجیره بلوکی و رمزارزها، سرفصل های تازه ای از توسعه فناوری در سراسر دنیا به شمار می فرایند.

بر همین اساس، ایجاد اسناد قانونی و سیاست گذاری های دولتی در رابطه با این فناوری ها در بعضی کشورها عمرش به سال های اخیر می رسد و در بسیاری از کشورهای دیگر هنوز در دست آنالیز و اقدام واقع شده است.

سید محمد محمدزاده ضیابری با اشاره به این موضوع تصریح می نماید: در کشور ما چارچوب های فعالیت این فناوری ها هنوز به طور رسمی و معین معین نشده است. بدون شک اگر در این رابطه اقدامات مؤثر در مدت کوتاهی شکل نگیرد، می تواند تبعات متعددی به ویژه در خصوص نقض حریم شخصی افراد، دسترسی به داده های پراکنده موجود از افراد در بسترهای مختلف و استفاده از این داده ها برای مقاصد گوناگون به همراه داشته باشد.

وی با اشاره به همه گیرشدن تصاویر ویدیویی تهیه شده با تکنیک جعل عمیق در ماه های اخیر می افزاید: با ورود فناوری جدید جعل عمیق (Deepfake) امکان فراوری داده های جعلی صوتی و ویدیویی و حتی نوشتاری به مراتب ساده تر و حرفه ای تر از گذشته قابل انجام است، به طوری که گاهی شناسایی اسناد جعل عمیق حتی از سوی افراد ماهر و کارشناس این حوزه گاهی نشدنی است. در حال حاضر با مسائل کوچکی در این زمینه با توجه به تازه واردبودن این فناوری روبه رو هستیم. اما واقعیت این است که اگر اقدام به موقعی برای معین خط قرمزهای توسعه فناوری های نوین صورت نگیرد ممکن است با عواقب بسیار وخیمی روبه رو شویم.

شکل گیری کارگروه هوش مصنوعی

دبیر ستاد توسعه فناوری های حوزه اقتصاد دیجیتال و هوشمندسازی، در پاسخ به پرسش جام جم در خصوص اقدامات صورت گرفته در تنظیم مقررات حوزه هوش مصنوعی در کشور، بیان می نماید: شکل گیری و توسعه این فناوری های نوظهور در کشور ما نیز همگام با سایر کشورها صورت گرفته است. با توجه به اهمیت توجه به گسترش فناوری های نوین در کشور، کارگروهی برای توسعه راهبردی هوش مصنوعی متشکل از افراد متخصص در این حوزه در صنعت و دانشگاه و نمایندگان بخش دولتی در معاونت علمی شکل گرفت.

دکتر مهدی محمدی در خصوص هدف از شکل گیری این کارگروه به جام جم می گوید: هدف این کارگروه، رسیدگی به تدوین برنامه های توسعه این فناوری در حوزه های مختلف و همچنین آنالیز بحث های قانون گذاری و رگولاتوری مورد احتیاج برای توسعه این فناوری بود.

وی در ادامه با اشاره به اهمیت همگرایی ملی در توسعه هوش مصنوعی در کشور، می افزاید: توسعه فناوری هایی راهبردی مانند هوش مصنوعی باید در سطح کلان کشور مورد توجه قرار بگیرد. به همین علت احتیاجمند شکل گیری ستاد ملی توسعه هوش مصنوعی و برنامه توسعه ملی برای گسترش این حوزه در کشور هستیم. به همین دلیل از حدود شش ماه پیش پیش نویس شکل گیری ستاد و برنامه توسعه ملی هوش مصنوعی را در تعامل با ستاد عالی انقلاب فرهنگی، ذیل نقشه جامع علمی کشور در دست آنالیز و اقدام نهاده شد. به گفته دکتر محمدی این سند ملی احتمالا تا حدود یک ماه آینده در صحن شورای عالی انقلاب فرهنگی برای تصویب آنالیز خواهد شد.

توسعه فناوری باید همگام با تنظیم مقررات باشد

از دبیر ستاد توسعه فناوری های حوزه اقتصاد دیجیتال و هوشمندسازی، در خصوص اقدامات صورت گرفته در خصوص تنظیم مقررات رگولاتوری حوزه هوش مصنوعی پرسیدیم. وی در پاسخ می گوید: ما در پیش نویس های سند ملی هوش مصنوعی در چهار حوزه اصلی به بحث تنظیم مقررات پرداخته ایم. مورد اول، حوزه امنیت داده ها و حفظ حریم خصوصی است؛ فناوری هوش مصنوعی به صورت کامل وابسته به داده هاست. برای مثال با جمع آوری داده های سلامت ما، پیشنهادات پزشکی ارائه می نماید، با جمع آوری اطلاعات آموزشی، مطالب آموزشی متناسب را ارائه می نماید، با دریافت اطلاعات محیطی و فنی یک کارخانه، عملکرد دستگاه ها را به طور هوشمند تنظیم می نماید. بنابراین حجم زیادی از داده ها را در اختیار خواهد داشت که اگر قواعد معینی برای حفظ حریم شخصی و استفاده از داده ها تنظیم نگردد، می تواند مسائل زیادی را به همراه داشته باشد.

محمدی در ادامه می افزاید: مورد دوم در بحث تنظیم فعالیت هوش مصنوعی، آسیب اشتغال است. یکی از نگرانی های مهم دنیای در برابر توسعه فناوری هایی مانند هوش مصنوعی، تهدید شغلی است. زیرا این فناوری می تواند به راحتی بسیاری از مشاغلی که امروز نیروی انسانی انجام می دهد را با دقت و سرعت بیشتری انجام دهد. در این حالت تکلیف مشاغلی که هوش مصنوعی جایگزینشان می گردد چه خواهد بود؟! توجه به میزان توسعه هوش مصنوعی در حوزه های مختلف در کنار توجه به اهمیت توانمندسازی افراد برای ارتقای شغلی به سمت مشاغلی که هوش مصنوعی قادر به جایگزینی شان نیست، از دیگر مواردی است که باید در چشم انداز توسعه هوش مصنوعی آنالیز گردد.

وی با اشاره به اهمیت امکان رقابت در این حوزه و برطرف انحصار مدیریت داده ها، تصریح می نماید: داده ها مهم ترین ابزار در فناوری هوش مصنوعی است. در نتیجه پلتفرم هایی که تا به امروز توانسته اند حجم زیادی از داده های کاربران را به دست بیاورند بدون شک با توسعه و ارتقای هوش مصنوعی به بهترین شکل رفتارها و ذائقه کاربر را شناسایی نمایند، عملا رقبای خود را حذف خواهند کرد. برای مثال پلتفرم هایی مانند گوگل و آمازون را تصور کنید که در طول سال ها فعالیت خود به چه اطلاعات گسترده ای از رفتار کاربران دست یافته اند. این داده ها در صورت تحلیل با هوش مصنوعی پیشرفته می تواند نتایج شگفت انگیزی را برای فراوری و ارائه محصولات جدید متناسب با ذائقه کاربران فراهم کند. همین شرایط در خصوص پلتفرم های عظیم داخلی کشور که زودتر از بقیه دست به کار شده اند و وارد فضای استارت آپی شده اند نیز صادق است. اگر تنظیم مقرراتی بر مدیریت داده ها صورت نگیرد، هیچ مجموعه دیگری توان رقابت با این پلتفرم ها را نخواهد داشت و هر یک از آنها به مجموعه انحصاری در حوزه فعالیتشان تبدیل خواهد شد. به علاوه اگر انباشت داده در یک پلتفرم قرار است انتفاعی به همراه داشته باشد، بخشی از این سود باید به کاربران یا صاحبان داده نیز برسد.

دکتر محمدی مدیریت داده های باز و حکمرانی داده ها را چهارمین حوزه اصلی تنظیم مقررات هوش مصنوعی می داند و تصریح می نماید: پلتفرم های دولتی، داده های بسیار زیادی از مردم را دریافت می نمایند. مالکیت این داده ها، نحوه استفاده از هوش مصنوعی در تحلیل این داده ها و عواید حاصل از آن مورد دیگری است که باید به طور معین در خصوص آن تنظیم مقررات صورت بگیرد.

محدودیت و ممنوعیت چاره ساز نیست

با وجود برنامه ریزی های صورت گرفته برای تنظیم مقررات و چارچوب های قانونی حوزه هوش مصنوعی، نمی توان انتظار داشت در دنیای پرسرعت فناوری امروز، توسعه هوش مصنوعی در کشور در انتظار تهیه سندهای ملی و چشم اندازهای راهبردی باقی بماند. شکل نگرفتن به موقع مقررات متناسب با احتیاجهای توسعه ای این فناوری در همین روزهای ابتدایی، نه تنها موجب مغفول ماندن ظرفیت های بالای این فناوری در زمینه های گوناگون صنعتی، فراوریی و مالی می گردد، بلکه در ادامه ممکن است منجر به تبعات گسترده ای از استفاده نامناسب از فناوری گردد. در چنین شرایطی ابتدای راه به آخر خط نزدیک می شویم و چاره ای جز وضع قوانین سلبی و نفی نماینده فناوری باقی نخواهدماند.

به عقیده ضیابری برای کنترل دامنه فعالیت های این فناوری های جدید، اگرچه تنظیم مقررات و قوانین بسیار لازم است، اما بی شک استفاده از روش های سلبی و اعمال ممنوعیت در استفاده از فناوری های نوین، راه چاره مناسبی نخواهدبود. این فناور حوزه هوش مصنوعی در این رابطه به جام جم می گوید: هوش مصنوعی بر خلاف بسیاری از فناوری های پیشرفته عصر حاضر مانند دست ورزی ژنتیک انسان که احتیاج به تجهیزات و محیط خاصی برای انجام آزمایشات مختلف دارد، در اختیار جامعه وسیع تری از افراد با دامنه گسترده ای از سن، سطح فکری و تخصص واقع شده است. بدون شک، وضع قوانین و موثر واقع شدن این قوانین با دشواری های فراوان تری روبه رو خواهدبود. اما نباید به دلیل ظرفیت های بالای این فناوری از آن ترسید و به کلی آن را منع کرد. زیرا قطعا ممنوعیت ها راه چاره مؤثری برای پیشگیری از اعمال سوء در استفاده از فناوری های نوین نخواهدبود و کسی که این دانش را دارد در صورت منع شدن به شیوه ای دیگر فعالیت خود را از سر خواهدگرفت.

دبیر ستاد توسعه فناوری های حوزه اقتصاد دیجیتال و هوشمندسازی نیز در این خصوص می گوید: قوانین و مقررات باید به گونه ای تنظیم گردد که بتواند بازدارندگی مناسبی در برابر استفاده سوء از فناوری ها ایجاد کند. علاوه بر این، توسعه به کارگیری این فناوری ها در نظام قضایی و قانونی کشور نیز می تواند در شناسایی تخلفات صورت گرفته با هوش مصنوعی بسیار مؤثر باشد. برای مثال هوش مصنوعی قوی می تواند به سادگی مواردی مانند مدارک تهیه شده با روش جعل عمیق را از مدارک اصلی شناسایی کند. یعنی باید فناوری را برای شناسایی تخلف های خودش به خدمت در بیاوریم.

فرهنگ سازی قدم اول توسعه اصولی فناوری

گسترش صحیح یک فناوری به افزایش آگاهی و درک جامعه نسبت به روش کار و کارایی آن احتیاج خواهد داشت. هرچه مردم بیشتر با اصول و کارایی فناوری آشنا شوند، درک بهتری نسبت به آن خواهند داشت، آگاهانه تر از آن استفاده خواهندکرد و به دنبال آن از سوءاستفاده های احتمالی جلوگیری خواهدشد.

ضیابری معتقد است، رسانه ها نقش پررنگی در افزایش آگاهی جامعه دارند و می توانند با استفاده از مهارت های اثرگذار ارتباطی و آگاهی رسانی در کاهش ترس جامعه از توسعه فناوری های جدید و آشنایی افراد با کاربردهای متعدد چنین فناوری های پرظرفیتی مؤثر باشد.

وی در این رابطه مثال می زند: استفاده از ویدئوهای جعل عمیق برای تیزرهای تبلیغاتی، علاوه بر افزایش آشنایی عموم جامعه با این پدیده جذاب می تواند ماهیت جعلی بودنش را یادآور گردد. نشان دادن مزایای استفاده صحیح در کنار عواقب پیچیده سوءاستفاده از این فناوری ها می تواند سهم عظیمی در آگاهی رسانی داشته باشد.

دکتر محمدی نیز با اشاره به صندلی رسانه های پرمخاطب اجتماعی، به ویژه رسانه ملی در شکل گیری فرهنگ استفاده از فناوری های نوظهور تصریح می نماید: امیدواریم رسانه ها با نگاه عمیق به منافع متعدد ملی توسعه این فناوری نوظهور در کشور، همکاری مؤثری در جهت اعتلای فرهنگ مخاطبان خود متناسب با کوشش های فناوران این عرصه داشته باشند.

نباید پنجره فرصت هوش مصنوعی را از دست بدهیم

دکتر محمدی در خصوص نگاه کلان کشور به توسعه فناوری های نوین حوزه فناوری اطلاعات به ویژه هوش مصنوعی به جام جم می گوید: این موضوع کاملا روشن شده است که احتمالا توسعه هوش مصنوعی در دنیا تا 10سال آینده، تحول فناورانه-مالی عظیمی را رقم خواهد زد. به همین علت در کارگروه توسعه هوش مصنوعی در یک سال گذشته کوشش نموده ایم این مطالبه را تا سطح اول اجرایی کشور یعنی رئیس جمهور بالا ببریم. زیرا باید اهمیت سرمایه گذاری به موقع برای رشد و توسعه این فناوری در جهت اثربخشی آن در آینده مالی کشور به خوبی روشن گردد.

وی می افزاید: به نظر من، هنوز اجماع ملی و همگرایی لازم برای توسعه هدفمند این فناوری در کشور شکل نگرفته است. اما واقعیت این است بر اساس پیش بینی ها و هدف گذاری سایر کشورها در این حوزه، تا سال 2030، هوش مصنوعی سهمی معادل 8تا 15درصد از خلق ثروت در فراوری ناخالص داخلی (GDP) بسیاری از کشورهای پیشرو در حوزه فناوری خواهدداشت. به گفته دبیرستاد توسعه فناوری های حوزه اقتصاد دیجیتال و هوشمندسازی، از آنجا که هوش مصنوعی در حوزه های مختلف مالی و صنعتی از جمله بانکداری، پتروشیمی، خودروسازی و... کاربرد دارد، در صورت اقدام و سرمایه گذاری به موقع در جهت توسعه این فناوری در کشور می تواند در چشم انداز 10سال آینده خلق ثروتی معادل 10درصد از فراوری ناخالص داخلی کشور به دنبال داشته باشد.

دکتر محمدی ضمن تأکید بر ظرفیت بالای توسعه هوش مصنوعی در تحول آفرینی در نظام مالی و درآمدزایی کشور تصریح می نماید: ما اکنون در زمان طلایی برای اقدام در زمینه توسعه هوش مصنوعی در کشور هستیم.

این فناوری هنوز در تمام دنیا نوظهور است و اگر به موقع وارد عمل شویم می توانیم به راحتی در 10سال آینده در زمره 15کشور برتر دنیا در حوزه هوش مصنوعی قرار بگیریم و شاهد تأثیرگذاری خوبی در اقتصاد کشور باشیم. اما قطعا دستیابی به این هدف در گرو توجه و اقدام به موقع در شرایط کنونی است. امیدواریم با شکل گیری سند و برنامه توسعه ملی هوش مصنوعی اجماع ملی مورد احتیاج برای دستیابی به این هدف محقق گردد.

عسل اخویان طهرانی - دانش / روزنامه خبرنگاران

سفر به تایلند: سفر به تایلند | تور تایلند ارزان، تور لحظه آخری، تور نوروز 98، بهار، تابستان، پاییز، زمستان را همراه ما باشید.

ساری فان: ساری فان | مجله سرگرمی،خبری و آموزشی اینترنتی