جای خالی استانداردهای بازدید از آثار تاریخی در ایران - مجله آزمون اول

ایام تعطیل نوروز بود و همه آثار تاریخی شلوغ؛ وارد باغ فتح آباد کرمان شدم که دیدم طبقه بالای عمارت مملو از جمعیت است.

دقیق تر شدم که آیا درست می بینم یا خیر؛ عمارتی قاجاری که از خاک درست شده، آن تعداد پرشمار بازدیدنماینده در طبقه دوم؛ مگر می گردد؟ اگر سازه عمارت وزن این تعداد انسان را تحمل نکند و ریزش کند چقدر وحشتناک خواهد بود؟

عوامل اجرایی باغ نیز بیشتر درگیر پذیرایی از مشتریان بخش رستوران بودند و هیچ فردی مانع ورود بیشتر افراد به طبقه بالا نمیشد؛ یعنی ماموری در محل ورودی راه پله حضور نداشت که به تعداد معینی از افراد اجازه رفتن به طبقه بالا را بدهد.

نتوانستم سکوت کنم، از ورود همراهانم به داخل عمارت جلوگیری کردم و به سمت اتاق مدیریت در گوشه حیاط باغ ثبت ملی فتح آباد رفتم؛ فردی که در اتاق مدیریت حضور داشت با روی خوش پذیرا بود؛ با علامت سئوال و اعتراض پرسیدم چرا فردی را داخل عمارت نگذاشته اند تا به تعداد معین، افراد از طبقه بالا تماشا نمایند و مسئله ای هم پیش نیاید.

فردی که داخل اتاق مدیریت حضور داشت با همان روی خوش، صحبت هایم را شنید، از شرحاتم که خودم را خبرنگار معرفی کردم تشکر و ضمن تاکید بر پیگیری موضوع اعلام کرد که وی متولی بخش خصوصی است که اداره این باغ که متعلق به اوقاف و امور خیریه است را برعهده دارد اما حتما موضوع را پیگیری خواهد نمود.

باغ عمارت فتح آباد (بیگلر بیگی) مربوط به دوره قاجار است که در شهر اختیارآباد واقع در شهرستان کرمان واقع شده است؛ این اثر در تاریخ 12 بهمن 1381 به ثبت ملی رسیده است. در این مجموعه علاوه بر عمارت اصلی که با 2 طبقه در مرکزیت مجموعه و در شمال حوض اصلی قرار گرفته است، در سمت غرب عمارت چهار فصل وجود دارد.

از اتاق مدیریت باغ فتح آباد که خارج شدم همچنان داشتم به ازدحام جمعیت در طبقه بالای عمارت نگاه میکردم که ذکر خاطره ای از استاد محمدعلی گلابزاده، رئیس مرکز کرمان شناسی، پژوهشگر و تاریخ نگار که قبلا در مصاحبه ای مطرح نموده بود، مرا درگیر کرد؛ وی چنین نقل کرد: مرحوم کیارستمی میگفت در سفر فرانسه بودیم که آگاه شدیم غاری تاریخی و تماشای در نزدیکی ما واقع شده است؛ قرار بود برویم و آنجا را ببینیم که سه نفر بودیم و اینترنتی بلیت گرفتیم. فردای آن روز یکی از دوستان دیگر آمد و قرار شد ما را همراهی کند که گفتیم اشکال ندارد شما هم بیا، جلو غار بلیت برای شما هم می گیریم.

به غار رسیدیم و خواستیم برویم داخل و بلیت برای یک نفر دیگر بگیریم که گفتند: نه، نمی توانید ایشان را ببرید چون به تعداد معین بلیت برای بازدید فروخته می گردد و یک استاندارد دارد؛ کارشناسان محاسبه نموده اند و گفته اند فقط این تعداد بیشتر بازدیدنماینده نمی تواند همزمان وارد غار گردد و براساس یک استاندارد خاص بلیت فروشی انجام شده است، زیرا تنفس انسان و آلودگی آن روی غار تاثیر نامناسب میگذارد و لذا تعداد فروش بلیت با حساب و کتاب است.

دوباره به فکر فرو رفتم؛ ما در بحث حفاظت از آثار تاریخی و طبیعی کجاییم؟ بواقع جای استانداردها برای حفاظت از آثار تاریخی در کشور ما کجاست و چرا نباید متولی آثار تاریخی چنین دغدغه هایی داشته باشند؟ همزمان به ازدحام بیش از حد جمعیت در دیگر نقاط و آثار تاریخی کرمان از جمله بازار یا برخی موزه های این شهر فکر کردم که به دلیل حضور پرشمار مسافران نوروز، حمام گنجعلیخان یا دیگر آثار تاریخی نیز در این ایام درگیر ازدحام بیش از مقدار جمعیت بود.

باتوجه به اهمیت موضوع به سراغ برخی مسئولان میراث فرهنگی استان کرمان رفتیم تا درباره دغدغه های مربوط به حفاظت از آثار تاریخی از این منظر و جزئیات مربوط به استانداردهای بازدید از این آثار بیشتر صحبت کنیم.

هنوز در ایران چنین چیزی تعریف نشده است

معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، توریستی و صنایع دستی استان کرمان در این زمینه شرح داد: اخیرا مباحثی در ارتباط با استانداردهای اندازه پذیرش توریست در بناهای تاریخی و اماکن توریستی در دنیا مطرح شده اما هنوز در کشور ما چنین چیزی تعریف نشده و آیین نامه و دستورالعملی وجود ندارد.

مجتبی شفیعی اضافه نمود: باید معین گردد در یک بنای تاریخی همزمان چند نفر می توانند حضور پیدا نمایند و احتیاج است تا بر مبنای علمی یک دستور العمل طراحی و معین گردد.

وی پیرامون جای خالی استانداردهای بازدید از آثار تاریخی در ایران تاکید نمود: حضور بی ضابطه و بیش از مقدار توریستان قطعا می تواند آسیب هایی به بنا و مکان توریستی وارد کند و کیفیت بهره گیری توریست نیز در بازدید از این اماکن پایین می آید؛ البته در ایام نوروز و شلوغی برنامه ریزی شد تا بازدیدها در استان مدیریت گردد.

شفیعی با اشاره به محدودیت توریستان در ایام کرونا طی 2 سال اخیر اعلام کرد: شاید بتوان با تجربه ای که از برنامه زمان بندی و حضور محدود توریستان در بناهای تاریخی که در شرایط کرونایی وضع شده بود، به عنوان یک راه حل برای ایامی که شلوغی توریستان بیشتر می گردد، در نظر گرفت.

وی گفت: بلیت فروشی به صورت غیرحضوری و انتخاب زمان بازدید نیز از جمله راه حلهایی است که میتوان بازدیدها را در ایام پربازدید و شلوغ از این طریق مدیریت کرد.

معاون میراث فرهنگی استان کرمان ادامه داد: البته در ایام تعطیلات مانند نوروز ممکن است برنامه زمان بندی بر بازدید توریستان تاثیر منفی بگذارد که باید کار کارشناسی حتما انجام گردد.

صرف نظر از موضوع استانداردها برای بازدید از اماکن تاریخی مشکل دیگری است که قبلا هم رسانه ای شد، آن هم زمان بازدید از موزه ها و اماکن تاریخی و فرهنگی است که بسته به شرایط هر مکان و متناسب با هر فصل سال می تواند شناور باشد؛ بطور مثال در ایام تابستان برترین زمان بازدید از برخی مکانها ساعتهای شبانگاه است که متاسفانه بیشتر مکانهای تاریخی یا موزه ها تابع یک ساعت معین بازدید هستند و شبها تعطیل.