جمهوریت و دستاوردهایش - مجله آزمون اول

در حقیقت پرسشی اساسی که این کتاب سعی در پاسخ دادن به آن دارد، این است که چرا و به چه معنا، علم سیاست، تأسیس نظام های جمهوری ای را که پس از استقلال آمریکا و انقلاب فرانسه مطرح و حاکم شدند، به منزله ابداعی در روش ساماندهی سیاسی به شمار می آورد؟ نویسنده برای پاسخ به این پرسش به سراغ 11 مقاله از نویسندگان گوناگون رفته که خود او هم از جمله آن هاست. تمام نویسندگان این مقالات از اساتید تاریخ و علوم سیاسی هستند و همانطور که نویسنده در مقدمه کتاب اشاره می نماید: مقاله های گردآمده در این کتاب همتی است برای درک و شفاف ترکردن سرشت این رژیم سیاسی. این مقاله ها به پیش انگاره های فکری و عملی این رژیم پرداخته اند؛ به مسائلی که این نوع حکومت پیش کشید؛ به سازگاری آن با تنوع ملیت ها و به توانمندی و محدودیت های آن.

اما مراد از جمهوری در این کتاب و مقالات آن چیست؟ نویسنده در شرح این مفهوم در اثر خود می نویسد: استعمال واژه جمهوری در این متن احتمالا ابهام هایی را بر می انگیزد: شاید استفاده از واژه جمهوری با این وسعت و تنوع اصولا ممکن نباشد، خصوصا حالا که با اندیشه ای شکل گرفته طی چند قرن سروکار داریم که دچار وقفه ها و گسست های زبانی نیز بوده است؛ لکن کافی است تأکید کنیم که کوشش ما در اینجا نه آنالیز آنچنانی نظریه جمهوری خواهی بوده؛ و نه مطالعه رشد و تکامل آن از دوران باستان کلاسیک تا زمان اروپای فرانسه انقلابی؛ بلکه هدف فقط تاریخ نگاری بریده بریده ای است از تجربه های جمهوری خواهی در غرب. این کتاب، شاید، با بلندپروازی کمتر، آنالیز یک نوع خاص جمهوری است که رابطه مبتکرانه و نامتعارفی با سنت مکتب جمهوری خواهی کلاسیک برقرار کرد؛ یک نوع خاص جمهوری که آینده ای روشن داشت و الگوی جمهوری بورژوا لیبرال در دو حوزه تأمل سیاسی ریشه داشت که به جرأت می توان گفت، با جمهوری خواهی ارتباطی به غایت ناچیز داشتند: کانون توجه این حوزه ها، دولتشهر و هویت و ارزش های شهروندی و یا حکومت کلانتران انتخابی نبود. اولین حوزه ساخت و پرداخت استراتژی های نهادینه برای محدود کردن قدرت حاکمان در پادشاهی بزرگ بود.

در حقیقت نویسنده در انتخاب این مقالات سیری را دنبال نموده است که شمایی کلی از جمهوریت و کارنمودهای آن را در یک بستر تاریخی-تحلیلی در اختیار خوانندگان می گذارد. او در مقاله اول کتاب با نگاهی به مفهوم مدرن و کلاسیک جمهوری در کنار هم سعی به ارائه تصویری روشن از آنچه مطلوب خود اوست می دهد و در ادامه و در مقاله دوم به سراغ یکی از مهم ترین مکانیزم ها و مفاهیم در جمهور مدرن یعنی تفکیک قوا و تعدیل قدرت می رود و همین طور نگاهی به مبحث قانون اساسی می نماید. در مقاله سوم او به تفکیک دو مفهوم بسیار پر کاربرد در علوم سیاسی یعنی آرمانشهری و جمهوری خواهی دست می زند و برای آنالیز آن به آرای مونتسکیو و روسو سر زده و مفاهیمی چون تاریخ و انقلاب را هم رصد می نماید. مقاله چهارم کتاب به آنالیز سیر شکل گیری نخستن جمهوری مدرن اختصاص یافته است. از مقاله پنجم وجه نظری کتاب بر جنبه تاریخی آن غلبه پیدا می نماید؛ مقاله پنجم کتاب به مکتب جمهوری خواهی قانون سالار امانوئل سیه یس اختصاص یافته است.

مقاله ششم به جمهوری تِرمیدوری و اصول آن اختصاص یافته است و مقاله هفتم جمهوری فضلیت فرانچسکوماریوپاگنو را مورد توجه قرار داده است. مقاله هشتم کتاب به یکی از مشهورترین فیسلوفان معاصر اختصاص یافته و با عنوان کانت، انقلاب فرانسه و تعریف جمهوری به واکاوی اندیشه او در این حوزه می پردازد. در مقاله نهم با عنوان مورخان فرانسه و بازسازی سنت جمهوری خواهی یکی از دوران مهم تاریخی 1848-1800 مورد توجه قرار گرفته و مقاله دهم به سراغ یکی دیگر از مولفه های اصلی جمهوری یعنی حق رای همگانی رفته است. مقاله یازدهم و پایانی کتاب به ماندگاری الگوی سیاسی جمهوری توجه نشان داده است. نویسنده در خصوص این مقاله و دلایل ماندگاری جمهوریت می نویسد: توفیق جمهوری بورژوا لیبرال مستقیما مرهون بلندپروازی بی لاف وگزاف خود آن است. آری ممکن است این نظام به شهروندان خود درس فردگرایی خودخواهانه و حرص و آز و بیش از حد بیاموزد؛ اما دیگر این ادعا را هم نمی نماید که در هر اوضاع و احوالی، فقط یک خیر عامه ممکن، یک تعادل قوا، یک قانون اساسی عادلانه و یک راهکار ایده آل برای حل مسائل ما وجود دارد. این رژیم را از چشیدن مزه احکام عام و کلی مصون داشته و به ما آموخته است که تمام راهکار حتی سیاسی باید حاصل توافق، میانجی گری، و سازش باشند. میراث راستین جمهوری بورژوالیبرال بیشتر در فرصت ها و مجال های باز و آزادی است که باقی می گذارد تا دستاوردهای آن.

ابداع جمهوری مدرن به قلم بیانکاماریا فونتانا با ترجمه محمدعلی موسوی فریدنی در 390 صفحه، شمارگان 330 نسخه و قیمت 60 هزار تومان به وسیله انتشارات شیرازه کتاب ما در اختیار علاقه مندان قرار گرفته است.