ابعاد طرح ابتکار کمربند و راه چین - مجله آزمون اول

به گزارش خبرنگاران به نقل از مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی، در این گزارش آمده: از سال 2013 و در پی تصمیم دولت چین، طرح ابتکاری با عنوان ابتکار کمربند و راه به شکل رسمی مطرح و شروع شده است؛ در چارچوب این ابتکار چین به وسیله آسیای میانه و غربی با خلیج فارس و دریای مدیترانه و از طرف دیگر با آسیای جنوب شرقی و جنوب آسیا و اقیانوس هند مرتبط می گردد. این طرح در ابتدا به عنوان شبکه ای از طرح های زیربنایی منطقه ای شروع شد، اما پیگیری آخرین نسخه آن نشان می دهد محدوده این ابتکار همچنان ادامه دارد و در حال حاضر شامل ارتقای سطح هماهنگی سیاست ها در قاره آسیا، ادغام مالی، آزادسازی تجاری و اتصال مردم به مردم می گردد. گستره کشورهای ابتکار کمربند و راه (BRI)، سه قاره آسیا، اروپا و آفریقا را دربرمی گیرد. در ادامه بیان شده: در این ابتکار کوشش شده است تا اهدافی نظیر بهبود زیرساخت های منطقه، ایجاد شبکه ایمن و کارآمد معابر زمینی، دریایی و هوایی، تقویت تجارت، تسهیل سرمایه گذاری و تقویت و کارآمدسازی تجارت برای کشورهای فعال در این طرح محقق گردد. این اهداف مطابق با شاخص های تسهیل تجارت یعنی دسترسی به بازار داخلی، دسترسی به بازار خارجی، کارایی و شفافیت مدیریت مرزی، در دسترس بودن و کیفیت خدمات و زیرساخت های حمل و نقل و در دسترس بودن و استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات پیگیری می شوند. در بخش دیگری از این گزارش بیان شده: در سال 2020 سرمایه گذاری چین بیشترین سرمایه گذاری را در کشورهای آفریقایی واقع در راستا کمربند و راه انجام داده است که حدود 6/12 میلیارد دلار بوده و تقریباً 27 درصد از کل سرمایه گذاری 47 میلیارد دلار را شامل می گردد. پیش بینی این است که در سال 2021 چین بیشتر در حوزه های مشخصی نظیر زیرساخت های حمل و نقل و در حوزه کشورهای آسیایی سرمایه گذاری کند تا از مزایای توافقنامه های نو بهره برداری کند. در ادامه این گزارش ذکر شده: طبق آمار فوق الذکر، با احتساب خود کشور چین، حدود 37 درصد از کالاهای صادراتی ایران اعم از نفتی و غیرنفتی (به ارزش 5/11 میلیارد دلار) در سال 1399 (2020) به طور مستقیم به کشورهای واقع در کریدور ابتکار کمربند و راه (BRI) صادر شده است. علاوه بر این، حدود 38 درصد از نیازهای وارداتی ایران به ارزش تقریبی 13 میلیارد دلار هم به طور مستقیم به وسیله 6 کشور واقع در کریدور ابتکار کمربند و راه شامل قزاقستان، قرقیزستان، ازبکستان، تاجیکستان، ترکمنستان و ترکیه تأمین می گردد (کشورهای واقع در کریدور مستقیم و مشترک). در این گزارش آمده: بعلاوه بر اساس آخرین آمار در سال 2018 مقدار اکمال تجاری ایران با کشورهای واقع در کریدور این کمربند، در بخش صادرات 59 درصد و در حوزه واردات 38 درصد است؛ با عنایت به اینکه در سال 2018 تعداد 65 کشور دارای شرایط عضویت در ابتکار کمربند و راه بودند و در سال 2020 تعداد کشورها به 140 افزایش یافته است، شاخص اکمال تجاری در صادرات بیش از 65 و در واردات هم بیش از 45 درصد تخمین زده می گردد. بنابراین از حیث کمی، پتانسیل بالایی در ارتقای روابط تجاری ایران با کشورهای مذکور وجود دارد. در این گزارش تصریح شده: تحقیقات نشان می دهند کاهش 10 درصدی هزینه های ریلی، هوایی و دریایی، صادرات را در کشورهای فعال در کریدور ابتکار کمربند و راه به ترتیب 2، 5/5 و 1/1 درصد، افزایش می دهد. طبق این ارزیابی ها، بهبود شرایط شاخص های تسهیل تجارت در ایران منطبق با استانداردها و اهداف موجود در ابتکار کمربند و راه، نظیر توسعه زیرساخت های حمل و نقل و تجاری و تأمین مالی منجر به رشد قابل توجهی در صادرات ایران خواهد شد. بر این اساس، در صورت مدیریت صحیح و تبیین و تصریح دقیق منافع ملی در ابتکار کمربند و راه، افزایش کارایی و شفافیت و پاسخگویی در مدیریت مرزی، در دسترس بودن و کیفیت زیرساخت های حمل و نقل و در دسترس بودن و استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات می توانند به ترتیب رشد 4/200 درصدی، 9/52 درصدی و 3/161 درصدی صادرات ایران را منجر گردد. در بخش دیگری از این گزارش می خوانیم: اهداف اساسی طرح، محدود به ملاحظات مالی نیست و ماهیت فرامالی اهدافی که با محاسبات پکن در عرصه سیاست بین الملل ارتباط دارد، هم از منظر ملاحظات کلان سیاست خارجی چین و از هم حیث ترتیبات حاکم بر معادلات منطقه ای و دنیای از اهمیتی راهبردی برخوردار است. به طور خلاصه باید تأکید کرد ابتکار کمربند و راه، پلتفرم اصلی پکن برای تبدیل به هژمون نوظهور دنیا است و با کوشش آن برای دستیابی به موقعیت ابرقدرتی در نظام بین الملل ارتباط دارد. کمااینکه بر اساس نوترین گزارش جامعه اطلاعاتی ایالات متحده آمریکا، چین با پشت سرگذاردن آمریکا، تا سال 2040 به ابرقدرت دنیا تبدیل خواهد شد. در این گزارش بیان شده: از طرفی، در شرایط تحریم هم می توان به وسیله توسعه روابط استراتژیک با چین، همچنان از تسهیلات زیرساختی این طرح برخوردار شد. علاوه بر این، هر مقدار که چین برای اقتصادهای حاضر در کریدور ابتکار کمربند و راه، به عنوان شریک تجاری و عامل سرمایه گذاری اهمیت بیشتری پیدا می نماید، مزایای مشارکت در این طرح برای جذب سرمایه و بعلاوه تسویه حساب های تجاری در شرایط تحریم برای ایران هم می تواند افزایش یابد. به عبارتی بهتر، باید به این نکته اساسی توجه داشت که ورود ایران به این ابتکار بزرگ، گامی نه فقط در جهت کاهش آثار مالی تحریم هاست، بلکه راهبردی مؤثر برای خنثی سازی اهداف فرامالی تحریم ها ازجمله بی اثر ساختن کوشش ها برای تنزل مزیت های ژئوپلیتیکی جمهوری اسلامی ایران است. به ویژه آنکه حضور در ابتکار کمربند و راه می تواند به تقویت موقعیت ترانزیتی کشور که آمریکا در دهه های اخیر به وسیله حمایت از پروژه هایی چون خط لوله باکو- تفلیس - جیهان و در قالب فرمول همه کریدورها به جز ایران در پی تضعیف آن بود، بینجامد. در مجموع در زمینه کشورهای رقیب می توان به دو مورد مهم ذیل اشاره نمود در این گزارش با بیان این نکته، آمده: کشورهایی هستند که رقیب چین محسوب می شوند اما با ایران روابط حسنه ای دارند مانند هند. در این راستا باید ضمن تقویت روابط با چین با کشورهای مزبور هم همکاری های مالی و تجاری را تقویت کرد. بعلاوه کشورهایی هستند که رقیب چین نیستند اما رقیب جمهوری اسلامی ایران محسوب می شوند مانند ترکیه و بعضی کشورهای حوزه خلیج فارس. در این زمینه باید ضمن رصد و شناسایی اقدامات و تعاملات این کشورها با چین، با اتخاذ تدابیر لازم برای تقویت و تکمیل زیرساخت ها و افزایش سهم تجارت خارجی و تعداد کشورهای طرف تجاری، سهم بازرگانی خارجی و تعاملات مالی کشور با چین و سایر کشورهای مؤثر را، حفظ و ارتقا بخشید. در این گزارش تصریح شده: شایان ذکر است، موافقتنامه هایی که ذیل ابتکار کمربند و راه منعقد می گردد، درمجموع برای ایران تسهیلات قانونی و زیرساختی فراهم می نماید؛ در عین حال به علت همسایگی بسیاری از کشورهای واقع شده در کریدور این ابتکار با ایران، فرصت همکاری های منطقه ای هم بیش از پیش مهیا می گردد. در واقع اهدافی نظیر افزایش فراوری و اشتغال در صنایع صادراتی، افزایش سودآوری مبادلات خارجی به وسیله صادرات با تکیه بر فراوریکنندگان غیرسنتی و افزایش جذب سرمایه گذاری خارجی در بستر این طرح برای اقتصاد ایران از قبل اجرای این طرح، قابل تحقق است. در ادمه این گزارش آمده: در صورتی که ایران در استفاده از ظرفیت های این تفاهمنامه همکاری و ابتکار کمربند و راه، به صورت درست و در راستای منافع ملی بهره برداری کند، می توان نتیجه گرفت، موافقتنامه هایی که ذیل ابتکار کمربند و راه بین ایران و چین منعقد می گردد، علاوه بر فراهم کردن تسهیلات قانونی و ساختاری در زمینه ارتقای تجارت به شکل کلی، به علت قرار گرفتن کشورهای منطقه غرب آسیا و هم آسیای میانه به عنوان همسایگان ایران در کریدور ابتکار کمربند و راه، فرصت همکاری های منطقه ای بیشتری را بیش ازپیش مهیا می نماید. یکی از مهم ترین اقداماتی که ذیل این موافقتنامه ها امکان عملیاتی شدن پیدا می نماید، برخورداری از تسهیلات کریدورهای لجستیکی تعریف شده در ابتکار کمربند و راه است. ابرطرح ابتکار کمربند و راه با رقبای بالفعل و بالقوه ای در سطح دنیای روبرو است که چگونگی تعامل با آنها در تحکیم و تثبیت یا تضعیف و کنار گذاشته شدن ایران در این طرح بسیار حیاتی است. هرچند آمریکا به طور ضمنی در ممانعت از اجرایی شدن این ابتکار منزوی شده است و روسیه و چین هم به توافقات نانوشته ای در زمینه تقسیم قدرت در آسیای میانه دست یافته اند، ترکیه و کشورهای عربی هم در راستای منافع خودشان برنامه های متنوعی را طراحی نموده اند. در گزارش مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی با اشاره به این نکته که جمهوری اسلامی ایران در بهره برداری حداکثری از پیوستن به ابتکار کمربند و راه لازم است، بیان شده: جمهوری اسلامی ایران باید نسبت به نحوه تعامل با چین موضع روشن و مشخصی داشته باشد؛ به نحوی که یکپارچگی و اتخاذ مواضع و روینمودهای اصولی مبتنی بر منافع بلندمدت در تعامل با چین وجود داشته باشد. بعلاوه تشکیل کمیته فراقوه ای برای پرهیز از ناهماهنگی ها و استفاده حداکثری از ظرفیت ها و فرصت های ابتکار کمربند و راه ضرورت دارد.

روزنامه اسکناس/