محاسبه زیان سهام داران بورس - مجله آزمون اول

به گزارش خبرنگاران، آلکساندر هرتسن نویسنده روسی قرن نوزدهم در داستانی به نام مقصر کیست نشان می دهد که چگونه افراد در دوره افول ارزش های اخلاقی، هنگام مواجهه با ناکامی ها و شکست ها به فرافکنی اشتباهات خود می پردازند. این جمله بی شباهت به موضع گیری ذی نفعان در بازارهای ایران نیست. وقتی اوضاع بر وفق مراد آنان است فرایندها را ناشی از عوامل درونی بازار می دانند و بر حرکت طبیعی بازار تاکید دارند و به محض آنکه ورق بر می گردد زمین و زمان را مقصر می دانند و خواستار حمایت هستند.

اکوایران آنالیز کرد؛ عبور بورس از شوک سیاسی ؟

نمونه اخیر و دست به نقد آن اتفاقات بازار سرمایه است، روزی که شاخص سر مست کانال شکنی می کرد صدای معدود کارشناسان نگران شنیده نمی شد. سفته بازان و ذی نفعان بورس رونق بورس را مبتنی بر عوامل درونی و بنیادی بازار می دانستند و بعضی هم متوهمانه اتفاق بورس را ناشی از پرشدن تورم گذشته می دانستند. اما از زمان آغاز فرایند نزولی شاخص بورس بیشتر این گروه ها ریزش را به عوامل بیرونی نسبت دادند. اما به راستی مقصر کیست؟

سقوط 32 درصدی بورس از قله

بورس تهران پس از آن که در نیمه مرداد به قله 2 میلیون واحدی رسید فرایندی نزولی پیدا کرد. اگر از نوسان های کوتاه مدت چشم پوشی کنیم فرایند کلی بورس رو به پایین بود تا جایی که در هفته سوم آبان ماه تا رقم یک میلیون و 211 هزار واحد پایین رفت و افت 40 درصدی را ثبت کرد. شاخص کل بورس در هفته سوم دی ماه در نیمه کانال 1.3 میلیونی واقع شده است که نسبت به قله تاریخی 2 میلیونی افت 32 درصدی داشته است.

ورود توده ای به بازار سرمایه

در دوره رونق بورس که شاخص کل شتابان بالا می رفت و تابلوی بورس هر روز سبز رنگ بود، افراد زیادی دسته دسته وارد بورس می شدند به طوری که دفاتر پیشخوان دولت و کارگزاری ها مملو از جمعیت خواستار ثبت در سامانه سجام و دریافت کد بورسی بود. بعضی برای ثبت نام از صبح زود در مقابل دفاتر صف می کشیدند هسته معاملاتی هنگ می کرد و به هسته خسته معروف شده بود.

در نیمه اول سال 1399 بیش از 100 هزار میلیارد تومان نقدینگی وارد بورس شد که حدود 70 هزار میلیارد تومان آن در بازه ابتدای تیرماه تا نیمه مرداد روانه بازار سهام شد. ورود توده ای مردم و تزریق حجم عظیمی از نقدینگی نیروی لازم برای صعود شاخص بورس به رقم 2 میلیونی را تامین کرد. اما بهار بورس خیلی زود به خزان نشست، شاخص از هفته آخر مرداد ماه آغاز به نزول کرد و بسیاری از سهام داران که شناخت اندکی از قواعد بازار سرمایه داشتند و با سودای سودهای نجومی وارد بورس شده بودند دچار زیان شدند و سرمایه هایشان دود شد و به هوا رفت.

مظنه ضرر سهامداران بورس

از هفته سوم مرداد ماه تا به امروز افت شاخص کل بورس 32 درصد بوده است، یعنی به طور متوسط ارزش سبد سرمایه گذاری سهام داران 32 درصد کاهش یافته است. اما بسیاری از سهام داران بیش از میانگین بازار زیان کردند. برای مثال سهام داری که بخش عمده ای از سرمایه خود را به سهام شستا (شرکت سرمایه گذاری تامین اجتماعی) اختصاص داده حدود 65 درصد از ارزش سرمایه اش را از دست داده است. این رقم برای سهام ایران خودرو 48 درصد است، یعنی اگر کسی در نیمه مرداد 100 میلیون تومان در سهام ایران خودرو سرمایه گذاری نموده باشد، ارزش سرمایه او به 52 میلیون تومان کاهش یافته است. در این دوره ارزش سهام فملی (شرکت ملی صنایع مس ایران) 60 درصد کاهش یافته و ارزش سهام فارس (صنایع پتروشیمی خلیج فارس) 65 درصد افت نموده است. این رقم برای سایپا 55 درصد و برای شپنا (پالایش نفت اصفهان) 76 درصد است.

مقصر ریزش بورس کیست؟

از زمستان 1398 به دلیل افزایش ریسک های بین المللی و کاهش درآمدهای ارزی دولت دچار کسری بودجه شد و در نتیجه رشد متغیرهای پولی به افزایش نرخ تورم بیش از نرخ بلندمدت تورم اقتصاد ایران منجر شد. در این دوره همه بازارها از جمله بازار سرمایه رشد قیمت داشتند. اما خیلی زود رشد شاخص بورس از همه بازارها پیشی گرفت و از ابتدای سال 1399 حتی با محاسبه تورم افزایش قیمت ها در بازار سهام از ارقام بنیادی بازار جلوتر بود. به طوری که شاخص در نیمه تابستان به رقم 2 میلیون واحد رسید که این رشد بسیار بیشتر از رشد دارایی های موازی بود.

در این دوره تحلیل ها و تبلیغات فعالان و ذی نفعان بورس باعث شد که همه توجهات عمومی به بورس جلب گردد. بسیاری از افراد با موج هیجانی ایجاد شده وارد بورس شدند در حالی که با ریسک های این بازار آشنا نبودند. در این شرایط دولت نیز که به دلیل مسائل مالی مورد انتقاد عمومی قرار گرفته بود رونق بورس را در زمره دستاوردهای خود معرفی کرد و با تشویق مردم به ورود به بازار سهام بر ورود هیجانی جمعیت بزرگی از از مردم به بورس اضافه کرد.

از همان ابتدا بسیاری از اقتصاددانان معتقد بودند که رشد شاخص بورس با شرایط بنیادی شرکت ها همخوانی ندارد، در دوره ای که قیمت ها به بالاترین سطوح رسیدند، حتی ارزش بازاری شرکت های خودروساز ایرانی از ارزش بازار شرکت های خودروسازی فرانسه بالاتر رفت. در نتیجه به وضوح یک عدم تعادل و جهش بیش از اندازه در قیمت ها اجرا شده بود و ارزش صنایع فراوریی با شرایط واقعی آن ها همخوانی نداشت. در چنین شرایطی بسیاری از اقتصاددانان و کارشناسان بازار سرمایه هشدار دادند که رشد قیمت ها و رونق بورس چون به علت ورود نقدینگی به وجود آمده در یک نقطه ای متوقف خواهد شد و رشدی پایدار نخواهد بود. رشد پایدار به واسطه فراوری کالاها و خدمات و افزایش بهره وری شرکت های بورسی محقق خواهد شد، اما رشدی که فراتر از نرخ تورم بود تنها در اثر تبدیل سپرده ها و پس اندازهای مردم به سهام رخ داد و از ابتدا تعیین بود که با توقف ورود نقدینگی، ارقام شاخص های بازار تعدیل خواهند شد.

حتی در دوره نزول بورس هم عده ای می گفتند که بورس پتانسیل رشد بیشتر دارد و برای تعدیل و نزولی شدن شاخص دنبال مقصر می گشتند. آن ها نمی خواستند فرایند نزولی را بر مبنای عوامل داخلی بازار سهام تحلیل نمایند و در هر بازه زمانی یک مقصر را معرفی می کردند. دوره ای رئیس کل بانک مرکزی مقصر معرفی گردید و دوره ای دیگر وزیر اقتصاد باعث و بانی سقوط بورس قلمداد شد. چندی بعد جمعی از اقتصاددانان به دلیل انتشار یک نامه انتقادی در صندلی متهم قرار گرفتند و پس از آن افزایش نرخ بهره بین بانکی علت اصلی افت شاخص بورس شناخته شد. در فضای مجازی و شبکه های اجتماعی فضایی ایجاد شد که برای تحلیل های علمی و منطقی گوش شنوایی پیدا نگردد.

با ایجاد فضای رسانه ای علیه دولت و نهادهای دولتی، دولت نیز سعی کرد که با تزریق نقدینگی و فشار به سهام داران حقوقی شاخص بورس را بالا بکشد، اما ایجاد مقررات مختلف و تزریق نقدینگی نتوانست مانع افول بازار گردد و تنها بر حجم تورم اضافه کرد. مردمی که با انگیزه سود کوتاه مدت و به شکل توده ای وارد بازار سهام شده بودند، با کم شدن بازدهی بورس به شکل توده ای از بازار خارج شدند. به عبارت دیگر نزول بورس به دلیل عوامل درونی بازار رخ داد.

مقصر جدید

در هفته های اخیر که بسیاری از عواملی که توسط سفته بازان مقصر نزول بازار معرفی می شدند از بازار حذف شده اند، فرایند نزولی شاخص بورس ادامه پیدا کرد. باید مقصر جدیدی پیدا می شد در نتیجه سفته بازان و فعالان بازار سهام در بازارگردان ها را مقصر جدید افت شاخص معرفی می نمایند. اما آمارها نشان می دهد که در روزهای نزولی بورس حقیقی ها عمدتا بیش از حقوقی ها در سمت فروش حضور داشتند.

اقتصاددانان معتقدند میزان رشدی که بر پایه عوامل بنیادی باشد محقق شده و رشد بیش از آن باید تعدیل گردد. بازار سرمایه نمی تواند فارغ از عوامل درونی آن رشد کند و رشدی که بیش از رشد متغیر پولی باشد در نهایت تعدیل خواهد شد. اما ذی نفعان بورس کماکان سعی دارند بازار سهام را بیش از آن چیزی که هست نشان دهند همچنان که در نیمه اول سال با ایجاد فضای هیجانی و بزرگنمایی درباره جنبه های مثبت بورس، مردم را به سرمایه گذاری در این بازار ترغیب کردند.

چشم انداز بورس

کارشناسان معتقدند در آینده میان مدت ممکن است بورس نزول کند یا اندکی هم صعود کند اما صعود به ابر کانال ها دیگر اتفاق نخواهد افتاد چرا که نقدینگی قابل توجه تازه ای وارد بازار نخواهد شد و بورس جذابیت سابق را ندارد. در نتیجه سهام داران باید در سودای سودهای نجومی نباشند و نگاهی بلندمدت به سرمایه گذاری در بازار سهام داشته باشند. علاوه بر این اعتماد عمومی به بورس از دست رفته است، سیاست گذار و نهاد ناظر بازار سرمایه باید در جهت بازسازی اعتماد عمومی و افزایش شفافیت در این بازار کوشش کند.

یزد بلاگ: یزد بلاگ | جذابیت های تاریخی و اقلیم شهر جهانی یزد

انوار بلاگ: انوار بلاگ | انجمن و وبلاگ های انوار