15 راز مخفی مدیریت اضطراب دانش آموزان - مجله آزمون اول

نقش معلم در کاهش اضطراب دانش آموزان

در نقش یک معلم، اگر بتوانید به مدیریت اضطراب در دانش آموزان یاری کنید، در واقع به آن ها در بهبود فرآیند یادگیری یاری نموده اید. احتمالاً خودتان می دانید که وقتی یک دانش آموز دچار اضطراب مزمن یا شدید می گردد، این موضوع می تواند توانایی او در موفقیت تحصیلی را تحت تأثیر قرار دهد. جالب اینجاست که بسیاری از رفتارهای ظاهری مانند عصبانیت، بی تفاوتی، مخالفت، بیش فعالی یا حواس پرتی، در واقع ریشه در اضطراب دارند. به عبارت دیگر، بچه ها و نوجوانان اضطراب را فقط به وسیله نگرانی بیش از حد نشان نمی دهند. زمانی که این نکته را متوجه شوید، احتمالاً با خودتان می گویید: آها! این که فکر می کردم رفتار سرکشانه یا مخالف است، ممکن است در حقیقت اضطراب باشد که در قالب دیگری ظاهر شده.

دانش آموزانی که با اضطراب دست و پنجه نرم می نمایند، به عمد این احساسات را بروز نمی دهند، زیرا سیستم عصبی آن ها به طور اتوماتیک به محرک های خاصی واکنش نشان می دهد که باعث فعال شدن پاسخ استرس جنگ-فرار-یخ زدن می گردد. رفتارهایی مانند تعلل، بی قراری، عدم تمرکز یا فرار از مسئولیت ها، ممکن است در واقع نشانه هایی از اضطراب در یک دانش آموز باشند.

کاهش اضطراب چگونه به دانش آموزان شما یاری می نماید

اضطراب می تواند تأثیر زیادی بر عملکرد تحصیلی و سلامت کلی دانش آموزان شما داشته باشد. زمانی که یک دانش آموز دچار اضطراب شدید می گردد، ممکن است در تمرکز، توجه و حفظ اطلاعات دچار مشکل گردد. برای جلوگیری از استرس بیشتر، او ممکن است از رفتن به مدرسه امتناع کند یا حداقل از انجام کارهای چالش برانگیز خودداری کند؛ مسأله ای که می تواند به مسائل تحصیلی و اجتماعی منجر گردد. علاوه بر این، اضطراب مزمن می تواند بر سلامت جسمی دانش آموز تأثیر منفی بگذارد، مانند سردرد، دل درد و خستگی. اگر خودتان این تجربه ها را داشته اید، می دانید که با چنین شرایطی، یادگیری و تمرکز چقدر سخت می گردد.

به عبارت ساده تر، با یاری به دانش آموزان برای کاهش اضطراب، می توانید محیطی حمایتی و مثبت برای یادگیری ایجاد کنید. این کار به معنای دستیابی به نتایج تحصیلی بهتر و سلامت جسمی و روانی بهتر برای دانش آموزان است. زمانی که یک دانش آموز احساس اضطراب کمتری دارد، شانس بیشتری برای تمرکز و توجه به کار خود خواهد داشت. بعلاوه، زمانی که دانش آموز احساس اعتماد به نفس بیشتری در مدیریت اضطراب خود داشته باشد، احتمال بیشتری دارد که با چالش ها روبه رو گردد، برای رسیدن به اهداف خود کوشش کند و تاب آوری بیشتری پیدا کند.

15 راه چاره برای یاری به مدیریت اضطراب دانش آموزان

اگر یکی از دانش آموزان شما دچار اضطراب است، گفتن جملاتی مانند فقط آرام باش یا نگران نباش به هیچ وجه نمی تواند به او در عبور از واکنش های استرس آور یاری کند. سیستم عصبی مضطرب معمولاً این گونه پیغام ها را درک نمی نماید. در عوض، روش های مؤثر و کاربردی وجود دارد که می توانید از آن ها برای حمایت از دانش آموزان مضطرب در کلاس بهره ببرید.

1. گنجاندن تمرینات فکر آگاهی در طول روز

اگر شما هم مانند بسیاری از معلمان، از تمرینات استراحت مغزی در طول روز تحصیلی استفاده می کنید، باید بدانید که این تمرینات می توانند به آرامش کلاس های شلوغ یاری نموده و انتقال بین فعالیت ها را روان تر نمایند. این زمان مناسبی است تا تمرینات فکر آگاهی مانند تنفس آگاهانه را وارد برنامه کلاسی کنید. استراحت های مغزی با تمرکز فکر آگاهی به آرامش بدن و فکر یاری می نمایند. به ویژه، تنفس آگاهانه به مغز پیغامی ارسال می نماید که به او یادآوری می نماید در امنیت هستید و همه چیز تحت کنترل است.

2. برنامه ریزی منظم و ساختارمند

در کلاس خود برنامه ریزی دقیقی داشته باشید. رعایت یک برنامه روزانه ثابت و روتین های قابل پیش بینی، موجب کاهش احساس عدم قطعیت می گردد. وقتی دانش آموزان بدانند که چه چیزی در انتظارشان است، احساس کنترل بیشتری خواهند داشت و اضطراب کمتری در خصوص اتفاقات بعدی خواهند داشت. علاوه بر این، روتین های منظم به ایجاد یک محیط امن و پایدار یاری نموده و استقلال و خودتنظیمی دانش آموزان را تقویت می نماید. سعی کنید برای هر روز (یا نیم روز) یک برنامه به دانش آموزان بدهید که بتوانند به تدریج رویدادها را ثبت نمایند. در صورت تغییر در برنامه، حتماً به دانش آموزان فرصت کافی برای اطلاع رسانی بدهید.

3. حفظ قوانین و انتظارات روشن در کلاس

داشتن قوانین و انتظارات واضح در کلاس درس می تواند به ایجاد حس نظم، ساختار و پیش بینی پذیری یاری کند، عواملی که می توانند اضطراب دانش آموزان را کاهش دهند. زمانی که دانش آموزان بدانند از آن ها چه انتظاراتی می رود و پیغامد عدم رعایت این انتظارات چه خواهد بود، احساس عدم قطعیت در آن ها کمتر خواهد شد. مرزهای روشن باعث ایجاد اعتماد و چیزی قابل اتکا می گردد که می توان به آن تکیه کرد.

4. ایجاد یک محیط آرام در کلاس درس

کلاس را به گونه ای طراحی کنید که حس آرامش و امنیت برای دانش آموزان فراهم کند. این کار می تواند شامل استفاده از نورپردازی ملایم، افزودن گیاهان یا عناصر طبیعی، و اجتناب از صداهای بلند و ناگهانی باشد. رنگ های ملایم مانند آبی، سبز و بنفش می توانند جو آرامش بخشی در کلاس ایجاد نمایند. شاید بهتر باشد دیوارها را با این رنگ ها رنگ کنید یا از پوسترها و نمودارهای با رنگ های ملایم استفاده نمایید. در مواقع مناسب، پخش موسیقی آرامش بخش مانند موسیقی کلاسیک یا صداهای طبیعی می تواند به دانش آموزان یاری کند تا آرام شوند و تمرکز بیشتری پیدا نمایند.

5. ایجاد یک گوشه آرامش در کلاس

داشتن یک فضای مخصوص برای آرامش در کلاس می تواند پناهگاهی آرام برای دانش آموزانی که احتیاج به استراحت از شلوغی کلاس دارند، فراهم کند. در این گوشه می توان ابزارهایی مانند چک فهرست احوالات، پیشنهادها و نشانه های بصری برای استفاده از ابزارهای مقابله ای مناسب در کلاس، وسایل حسی (مثل توپ های ضد استرس یا شن متحرک)، بالشتک های راحت، عروسک های پشمالو، کتاب هایی با عکس های زیبا، رنگ ها و مدادهای رنگی برای نقاشی و رنگ آمیزی، کاغذ و مداد برای نوشتن یادداشت یا نامه، و نشانه هایی برای تمرینات تنفسی قرار داد.

6. ارتباط مستمر با دانش آموزان و تمرکز بر ایجاد روابط

دانش آموزانی که اضطراب دارند ممکن است با خودشان خیلی سخت گیر باشند. استفاده از قانون 4 به 1، یعنی دادن بازخورد مثبت هرچه بیشتر، به دانش آموزان یاری می نماید تا برترین جنبه های کار خود را ببینند و گفتار درونی خود را تغییر دهند. اگر دانش آموز با یک کار سخت روبرو است، بهتر است با او یک گفتگوی یک به یک داشته باشید تا ببینید آیا تکلیف را متوجه شده و می داند از کجا آغاز کند. بعلاوه، با دانش آموزان چک کنید تا بدانید حالشان چگونه است. آن ها چه احساسی دارند؟ در خصوص چه چیزی فکر می نمایند؟ چه انتظاراتی از آینده دارند؟

7. تشویق به گفتار درونی مثبت

دانش آموزان را تشویق کنید تا گفتار درونی منفی را با تأکیدات مثبت و جملات مبتنی بر رشد جایگزین نمایند. به آن ها بیاموزید که افکار منفی را شناسایی نموده و آن ها را با افکار مثبت جایگزین نمایند. برای مثال، اگر دانش آموزی فکر می نماید من نمی توانم این را انجام دهم، او را تشویق کنید که به جای آن بگوید اگر تمام کوششم را بکنم، می توانم این را انجام دهم. در کلاس درس خود پوسترهای زیبا و انگیزشی نصب کنید که به دانش آموزان نشان دهد چگونه می توانند افکار غیرمفید را به افکار مفید تبدیل نمایند. این موضوع به تقویت هوش هیجانی دانش آموزان یاری می نماید، در این رابطه می توانید مقاله روانشناختی رازهای ناگفته از هوش هیجانی را بخوانید.

8. معین اهداف قابل دسترسی

به دانش آموزان یاری کنید تا اهداف واقع بینانه معین نموده و آن ها را به مراحل کوچک تر و قابل مدیریت تر تقسیم نمایند. زمانی که دانش آموزان اهداف روشن و واقع بینانه ای برای کار کردن دارند، احتمال بیشتری وجود دارد که احساس انگیزه نمایند و در یادگیری خود مشارکت بیشتری داشته باشند. این می تواند به آن ها یاری کند تا احساس کنترل بیشتری داشته و کمتر تحت فشار قرار گیرند. از سوی دیگر، معین اهداف غیرواقعی یا بیش از حد بلندپروازانه می تواند منجر به احساس استرس، ناامیدی و اضطراب گردد.

9. ایجاد یک جامعه قوی در کلاس

با تشویق به همکاری و کار تیمی، حس تعلق به کلاس را در دانش آموزان ایجاد کنید. وقتی دانش آموزان احساس نمایند که بخشی از یک جامعه حمایتگر هستند، احتمال کمتری دارد که اضطراب یا احساس تنهایی نمایند. ساخت یک جامعه قوی در کلاس می تواند راهی مؤثر برای یاری به دانش آموزان در کاهش اضطراب و ارتباط بیشتر با همکلاسی ها و معلمان باشد.

زمانی که دانش آموزان احساس نمایند بخشی از یک جامعه حمایتگر و دلسوز هستند، بیشتر محتمل است که احساس راحتی نمایند و افکار و احساسات خود را با دیگران به اشتراک بگذارند و زمانی که به یاری احتیاج دارند، درخواست یاری نمایند. این موضوع برای دانش آموزانی که با اضطراب دست و پنجه نرم می نمایند، اهمیت ویژه ای دارد چرا که ممکن است در تجربه های خود احساس تنهایی نمایند. با ایجاد حس تعلق در کلاس، می توانید به دانش آموزان یاری کنید روابط مثبت بسازند و احساس امنیت و اعتماد پیدا نمایند.

برای ایجاد یک جامعه کلاسی می توان از استراتژی های مختلفی مانند فعالیت های تیم سازی، پروژه های گروهی و حتی برنامه های مربی گری یا تدریس همتا استفاده کرد.

10. ارائه انتخاب به دانش آموزان برای کار کردن به تنهایی یا با دیگران

دادن این انتخاب به دانش آموزان که بخواهند به تنهایی کار نمایند یا در گروه، می تواند راهی مؤثر برای کاهش اضطراب باشد، به ویژه برای دانش آموزانی که درون گرا هستند یا حساسیت بالایی دارند. در حالی که کار گروهی بخش مهمی از فرایند یادگیری است، بعضی دانش آموزان ممکن است زمانی که مجبور به کار گروهی می شوند، احساس استرس یا اضطراب نمایند.

با دادن این انتخاب به دانش آموزان که کار نمایند یا به تنهایی یا در گروه، می توانید به آن ها یاری کنید تا احساس کنترل بیشتری بر محیط یادگیری خود داشته و اضطراب کمتری را تجربه نمایند. این روش بعلاوه به این نکته توجه می نماید که کار کردن به تنهایی برای بعضی از دانش آموزان می تواند نقطه قوتی باشد که به آن ها اجازه می دهد تمرکز بیشتری داشته باشند. با شناخت و ارزیابی سبک ها و ترجیحات مختلف یادگیری، معلمان می توانند محیطی بیشتر فراگیر و حمایتی در کلاس ایجاد نمایند که به نفع تمامی دانش آموزان خواهد بود.

11. ورزش و حرکت؛ راهی برای کاهش اضطراب

اگر شما از جمله معلمانی هستید که در برنامه روزانه کلاس خود از استراحت های مغزی استفاده می کنید، حتما از مزایای حرکت و ورزش برای یادگیری آگاهید. حرکات بدنی نه تنها به مغز و بدن اکسیژن می رساند، بلکه می تواند به کاهش اضطراب و بهبود خلق و خو در دانش آموزان یاری کند. ورزش با آزاد کردن اندورفین ها باعث کاهش استرس و بهبود شرایط عمومی بدن می گردد. برای مثال، می توانید تمرینات کششی، یوگا یا حتی یک بازی کلاسی ترتیب دهید. این فعالیت ها می توانند به دانش آموزان یاری نمایند تا احساس آرامش بیشتری پیدا نمایند و تمرکز بهتری داشته باشند. در رابطه با تاثیر بازی بر رشد بچه ها حتما مقاله بازی چگونه به رشد مهارت های اجتماعی بچه ها یاری می نماید؟ را مطالعه کنید.

12. کتاب هایی برای آشنایی با اضطراب

کتاب های تصویری می توانند ابزار مفیدی برای مدیریت اضطراب دانش آموزان باشند. به وسیله داستان ها، دانش آموزان با شخصیت هایی آشنا می شوند که اضطراب دارند و می توانند با آن ها همذات پنداری نمایند و راه چاره هایی برای مدیریت احساسات خود بیاموزند. بعضی از کتاب های معروف در این زمینه در مقاله آمده است. این کتاب ها علاوه بر آموزش اضطراب، حس امید و توانمندی را نیز به دانش آموزان منتقل می نمایند.

13. مدل سازی رفتارهای مقابله ای

آیا خود شما هم در شرایطی احساس اضطراب می کنید؟ در این مواقع می توانید با انجام تمرینات ساده مانند نفس عمیق کشیدن یا نوشیدن آب، نشان دهید که چطور اضطراب خود را مدیریت می کنید. بچه ها معمولاً از شما الگوبرداری می نمایند، پس هر چه بیشتر استراتژی های مقابله ای سالم را برای آن ها مدل سازی کنید، بیشتر از آن ها استفاده خواهند کرد. این نشان می دهد که مدیریت اضطراب فقط مختص دانش آموزان نیست و حتی معلمان هم احتیاج به آرامش و کنترل احساسات خود دارند.

14. تأیید احساسات دانش آموزان

در روبروه با دانش آموزانی که اضطراب دارند، مهم است که احساسات آن ها را تأیید کنید. این کار می تواند به کاهش و مدیریت اضطراب دانش آموزان یاری کند. برای مثال، می توانید بگویید: من می فهمم که چرا ممکن است از ارائه در برابر کلاس نگران باشی. من هم اگر جای تو بودم، همین احساس را داشتم. با این روش، احساسات دانش آموزان محترم شمرده می گردد و این موضوع به ایجاد اعتماد و ارتباط میان معلم و دانش آموز یاری می نماید.

15. ارجاع به مشاوران مدرسه

گاهی بعضی از دانش آموزان احتیاج به یاری های بیشتری دارند که در چارچوب کلاس درس قابل ارائه نیست. در این شرایط، معلمان باید دانش آموزان را به مشاور مدرسه ارجاع دهند. در بعضی موارد، ممکن است دانش آموزان به خدمات ویژه یا سازگاری های خاص احتیاج داشته باشند که به وسیله برنامه های آموزشی می توانند این خدمات را دریافت نمایند. همکاری با مشاوران، خانواده ها و سایر متخصصان می تواند یاری کند تا دانش آموزان از منابع و پشتیبانی های لازم برای غلبه بر اضطراب خود بهره مند شوند.